(Το άρθρο αυτό είχε
ξεκινήσει να γράφεται με αφορμή την
«επίθεση», όπως είπε και πρωθυπουργός,
κατά του Λουκά Παπαδήμου, επομένως
στόχευε να επικεντρωθεί σε θέματα
εγχώριας τρομοκρατίας στον δυτικό
κόσμο. Λέω εγχώριας για την διακρίνω
από την ισλαμιστική, άσχετα αν αυτή
ασκείται από υπηκόους των χωρών – στόχων
ή ξένους. Κατά τη δημοσίευσή του όμως
σε συνέχειες μεσολάβησε η νέα επίθεση
στην Αγγλία, οπότε δεν μπορώ να μην την
σχολιάσω. Θεωρείστε την παρούσα ανάρτηση
σαν κάτι το εμβόλιμο, γι αυτό την τιτλοφορώ
σαν «Μέρος Β και μισό»).
Η συζήτηση ξεκίνησε
αρχικά μεταξύ ποταμίσιων φίλων με αφορμή
το άρθρο ενός γάλλου ειδικού στα θέματα
τρομοκρατίας, όπου υποστηρίζει ότι οι
ενέργειες αυτές, που ασκούνται κύρια
από μετανάστες τρίτης γενιάς, είναι
αποτέλεσμα κρίσης ταυτότητας, και όχι
της μουσουλμανικής πίστης. Πρόκειται
για αξιόλογο άρθρο, μπορείτε να το
διαβάσετε εδώ :
http://www.haaretz.com/world-news/europe/1.791954
Προσωπικά συμφωνώ με
αρκετά του σημεία. Το ζήτημα του υπαρξιακού
κενού – έλλειψης ταυτότητας και
αναζήτησης νοήματος είναι μια από τις
αιτίες που μπορεί να παίζουν ρόλο σε
κάποιες περιπτώσεις τρομοκρατίας, και
ισχύει ότι αυτή η σκοπιά δεν έχει μέχρι
σήμερα φωτιστεί επαρκώς από τους
ερευνητές που ασχολούνται με το θέμα.
Θεωρώ ότι έχει βάση σ’ αυτήν την περίπτωση
(με τις επιφυλάξεις που αναφέρω παρακάτω),
αλλά ας θυμόμαστε κιόλας ότι (όπως
αναφέραμε και στο Μέρος Α), σχεδόν κάθε
περίπτωση τρομοκρατικού κινήματος
είναι διαφορετική από την άλλη, γι αυτό
είναι και τόσες πολλές οι σχετικές
θεωρίες. Δε νομίζω ας πούμε ότι μια
επιτυχημένη και αναγνωρισμένη
δημοσιογράφος όπως η Ούλρικε Μάινχοφ
είχε μεγαλύτερη κρίση ταυτότητας από
τον καθένα μας. Ή μήπως είχε ο Κάρλος ;
Ακρατο ναρκισσισμό ίσως, αλλά αυτό είναι
πρόταση άλλης θεωρίας. Σε κάθε περίπτωση
καμιά θεωρία δεν εξηγεί με σαφήνεια το
γιατί από τους ανθρώπους με κοινό
ψυχολογικό και κοινωνικό υπόβαθρο, μόνο
ένα μικρό μέρος γίνονται τρομοκράτες.
Το ζήτημα είναι πολυπαραγοντικό,
ασχολούνται με αυτό οι γνωσιακές θεωρίες
(cognitive theories),
αλλά το πρακτικό αποτέλεσμα είναι
μηδαμινό.
Τώρα, αν δούμε ειδικότερα
τον αραβικό κόσμο και τους μετανάστες
έχουμε τα εξής:
(α) Κατ’ αρχάς η εμφάνιση
της τρομοκρατίας σ’ έναν αριθμό
μεταναστών δεύτερης και τρίτης γενιάς,
πάει χεράκι και με την διαπιστωμένη
αύξηση της εγκληματικότητας σ’ αυτήν
την κατηγορία πληθυσμού (κάτι που δεν
παρουσιάζεται έντονα στην Ελλάδα). Αυτό
συνάδει με την άποψη που υποστηρίζει
το άρθρο για την κρίση ταυτότητας.
(β) Ωστόσο, η εκδήλωση
της ισλαμιστικής τρομοκρατίας, σ’ αυτήν
τουλάχιστον την έκταση, δεν θα ήταν
πιθανή αν δεν ήταν ενεργός ο ISIS
που δίνει κάποιο στρατηγικό στόχο και
πιθανότητα επιτυχίας στις τρομοκρατικές
ενέργειες (πίεση για απόσυρση της Δύσης
από την Μέση Ανατολή και συνεπακόλουθα
επικράτηση του “χαλιφάτου» στην περιοχή
-πάει χεράκι με την rational
choice theory -).
Αν δεν υπήρχε αυτός ο στρατηγικός στόχος
να δίνει νόημα στη ζωή και στον θάνατο
των ισλαμιστών τρομοκρατών, πολλά από
τα προβλήματα ταυτότητας θα έβρισκαν
πιθανά διέξοδο σε μικροεξεγέρσεις και
πυρπόληση αυτοκινήτων σε κάποια από τα
προάστια – γκέτο των μεταναστών.
(γ) Το Ισλάμ σαν θρησκεία
παίζει ρόλο γιατί αποδείχτηκε ότι είναι
ισχυρότερο κίνητρο προσέλκυσης και
δράσης από άλλες ιδεολογίες (παλιότερα
τα αραβικά τρομοκρατικά κινήματα είχαν
περισσότερο πολιτική και εθνοτική, παρά
θρησκευτική έκφραση) . Με άλλα λόγια
αποτελεί την συγκολλητική ουσία και το
πνευματικό – ιδεολογικό άλλοθι της
τρομοκρατικής δράσης. Ετσι, πχ το
καταστατικό της Χαμάς έχει σαν κεντρικό
σημείο (αναφέρω από μνήμης, δεν εγγυώμαι
για την ακριβή διατύπωση) : «Ας μάθουν
όλοι ότι ο σκοπός μας είναι η επικράτηση
του Αλλάχ. Πρέπει να επιτίθεσαι και να
σκοτώνεις, να επιτίθεσαι και να σκοτώνεις
...»
Συμπερασματικά
: Η στρατιωτική συντριβή του ISIS
στην Μέση Ανατολή και Βόρεια Αφρική
είναι προϋπόθεση για τον τερματισμό
ΑΥΤΟΥ ΤΟΥ ΕΙΔΟΥΣ της τρομοκρατίας. Η
πολιτική και πολιτισμική «συμφιλίωση»
με το Ισλάμ σε δεύτερη φάση είναι μια
πιο μακροχρόνια δράση με στόχο την
αποφυγή νέων εντάσεων που θα μπορούσαν
να οδηγήσουν σε άλλα τέτοια φαινόμενα
και συγκρούσεις.
(Συνεχίζεται ...)
* Ο Νίκος Κουτρέτσης
είναι μέλος του Ποταμιού στο Μαρούσι