Η ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΤΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ

Του Δημήτρη Σαράντου*

         Πρόσφατη μελέτη έδειξε την διαφορά στην εξωτερική εμφάνιση μεταξύ των ψηφοφόρων της Δεξιάς και των ψηφοφόρων της Αριστεράς, αποφαινόμενο ότι οι Δεξίοί είναι στην πλειονότητα πιό προσεγμένοι στην εμφάνισή τους. Βέβαια δεν χρειάζεται να στηριχτούμε στην έρευνα για να διαπιστώσουμε αυτό που βλέπουμε τριγύρω μας.

         

Το ερώτημα είναι άν η Αισθητική περιορίζεται στον τρόπο που ντυνόμαστε ή περιποιπούμαστε τον εαυτό μας ή αποτελεί κάτι άλλο. Να πούμε λοιπόν ότι η Αισθητική αποτελεί κλάδο της Φιλοσοφίας, και μάλιστα, αν και ασχολήθηκαν οι αρχαίοι φιλόσοφοι μαζί της, Σωκράτης, Πλάτων, Πλωτίνος, κ.ά. είναι σχετικά νέος. Στα μέσα του 18^ου αι. ο Α. Baumgarten κυκλοφόρησε βιβλίο  με τίτλο «Aesthetica» . Εδω  η αισθητική αποτελεί  μια «κατώτερη Λογική», δηλαδή τη γνώση μέσω των αισθήσεων, σ' αντιπαράθεση με την «ανώτερη Λογική», την έλλογη γνώση μέσω των εννοιών, και μόνο ένα απλό μέρος της ήταν η «θεωρία των ωραίων τεχνών».  O Hegel ασχολείται μαζί της .Το «ωραίο» είναι η «αισθητή έκφανση της Ιδέας» υποστηρίζει.

 Συνεπώς αισθητική θα μπορούσαμε να πούμε είναι ο τρόπος της εξωτερίκευσης το εσωτερικού κόσμου, αλλά και ο τρόπος που θα προσπαθήσουμε να επικοινωνήσουμε με τους άλλους ανθρώπους.

         Επανερχόμενοι στο θέμα μας, διακρίνουμε μία αίσθηση της αισθητικής στην Αριστερά, που ξεχωρίζει σαφώς και φτάνει σε σημείο να αποτελεί μέρος του ορισμού και των χαρακτηριστικών της. Το αμπέχωνο, για τους μεγαλύτερους από εμάς, η ατημέλητη εμφάνιση, ο τρόπος χειρισμού της γλωσσας, η τακτική χρησιμοποίηση συνθημάτων στον λόγο της, είναι μερικές εκφάνσεις της αισθητικής.

         Ας έρθουμε στα επικοινωνιακά χαρακτηριστικά της Αριστεράς.

1.Η Αριστερά είναι χώρος ανατροπής του καθεστώτος.

2.Η Αριστερά είναι επαναστατική.

3.Η Αριστερά απευθύνετο στα κατώτερα κοινωνικά στρώματα και στους διανοούμενους. Στη σύγχρονη εποχή απευθύνεται στην γενική και αρκετά αόριστη έννοια του «Λαού».

4.Η Αριστερά πάντα αναφέρεται στο σύνολο, και οχι στο άτομο.

                                                         

Με βάση τα πιο πάνω θα μπορούσαμε να επιχειρήσουμε μία ερμηνεία για το πώς αυτά εξωτερικεύονται μέσω της αισθητικής.

         Εφ όσον μιλάμε για ανατροπή της καθεστηκυίας τάξης, θα πρέπει να ΔΙΑΦΕΡΟΥΜΕ από αυτούς. Έτσι λοιπόν τίθεται η ανάγκη αλλαγής της αισθητικής μας, αφού αυτή είναι η πρώτη εντύπωση και κατά συνέπεια η πρώτη προσέγγιση με την κοινωνική ομάδα-στόχο. Λόγω της επαναστατικότητας, που σημαίνει πολεμο, πρέπει η ενδυμασία, κυρίως της ηγεσίας, να παραπέμπει σε στρατιωτική στολή. Η γενικότερη ενδυμασία πρέπει να είναι παρόμοια με αυτή των εργατών και του φτωχού λαου, ώστε να δημιουργείται οικειότητα και  ταύτιση. Η λύση λοιπόν του τζην, κατ’ εξοχήν ενδυματός του εργάτη, τουλάχιστον τα πρώτα χρόνια της εμφάνισής του, φαντάζει πλέον η φυσιολογική επιλογή. Αν προσθέσουμε και το αμπέχωνο αργότερα, στρατιωτικό ένδυμα αρχικά, έχουμε αμέσως δύο σύμβολα ( εργάτική τάξη και στράτευση ).

         Η λεκτική επικοινωνία είναι το δεύτερο σημείο προσέγγισης. Πρέπει να μιλήσουμε σε ένα κοινο που, τουλάχιστον καποτε είχε χαμηλό μορφωτικό και κοινωνικό επίπεδο. Δηλαδή με τρόπο απλό, κατανοητό, και κυρίως σύντομο. Ο ορισμός του συνθήματος! Το σύνθημα είναι το κυρίαρχο χαρακτηριστικό της αριστερής εκφοράς του λόγου, γραπτού ή προφορικού. Η Ελληνική δε εκδοχή της Αριστερής εκφοράς του λόγου είναι ενδεικτικότατη με την υιοθέτηση μίας ακραίας, και σε περιπτώσεις αυθαίρετης, Δημοτικής γλώσσας.

        

Όσον αφορά την εικαστική επικοινωνία, και εδώ επίσης κυρίαρχουν ή απλότητα, η αμεσότητα του μηνύματος, αλλά πολύ περισσότερο ο εντυπωσιασμός. Βλέπουμε την κατά κόρον χρησιμοποίηση της αφίσας, κυρίως σε τράστιες διαστάσεις, ωστε να φαίνεται το μήνυμα επιβλητικό λόγω μεγέθους, και με επικά θέματα, συνήθως ο εργάτης μαζί, πάντα, με τον Αρχηγό να προχωρούν προς τη Νίκη. Οι λέξεις που χρησιμοποιούνται είναι συγκεκριμένες, λιγοστές και επαναλαμβάνονται συχνότατα, ώστε να γίνουν οικείες και να διαμορφώσουν την ψυχοσύνθεση των θεατών-ακροατών. Μεγάλοι ζωγράφοι-εικαστικοί, κυρίως Σοβιετικοί, επιστρατεύτηκαν στην υπηρεσία της αφίσας.

         Άφησα για το τέλος ένα τομέα της αισθητικής, που τα τελευταία χρόνια έχει προκαλέσει συζητήσεις και σε αρκετές περιπτώσεις δεινά. Ξεκινάμε λοιπον με την παραδοχή ότι η Αριστερά θέλει να ανατρέψει την άρχουσα τάξη. Τι σημαίνει αυτό; Αυτοί και εμείς... δυισμός, βασικό συστατικό του ΛΑΪΚΙΣΜΟΥ. Μαζί με την απλοποίηση δένει ενας λαϊκισμός, όχι απαραίτητα αρνητικός, που χρησιμοποιείται σαν βάση εκφρασης των αιτημάτων και σαν αντιπαράθεση απένταντι στον αντίπαλο.

         Προσπάθησα με τα πιό πάνω να δώσω μία αδρή περιγραφή των αιτίων της διαφορετικής αισθητικής της Αριστεράς, προσπαθώντας επίσης να μην εκφέρω ή εκμαιεύσω θετικά ή αρνητικά σχόλια για τη φύση του φαινομένου ή για την ίδια την Αριστερά. 

         Ελπίζω να βοήθησα.

*Ο Δημήτρης  Σαράντου είναι πολιτικός επιστήμων και οικονομολόγος