Το 1997 και το 2011 ήταν σημαδιακές χρονιές για το μέλλον
του κόσμου. Οχι γιατί ξεκίνησαν ή τερματίστηκαν μεγάλοι πόλεμοι, ούτε γιατί
υπογράφτηκαν καθοριστικές συμφωνίες. Το 1997 ο πρωταθλητής κόσμου στο σκάκι
Garry Kasparov νικήθηκε σε «κανονικό» σκακιστικό γύρο από τον υπερ-υπολογιστή
Deep Blue της IBM. Δεν έγινε ποτέ ουσιαστική προσπάθεια για επαναληπτικό αγώνα,
θα ήταν σαν να έκλεβες εκκλησία. Οι ικανότητες των ανθρώπων εξελίσσονται πολύ
πιο αργά από την ισχύ των υπολογιστών, που αυξάνεται αλματωδώς κάθε χρόνο. Δέκα
χρόνια από τότε, εκατοντάδες χιλιάδες έφηβοι είχαν στα χέρια τους μια, από
πολλές απόψεις, πολύ ισχυρότερη συσκευή από τον Deep Blue. Κόστιζε γύρω στα 500
δολάρια και λεγόταν PlayStation 3.
Οπως ίσως θα έχετε αντιληφθεί, τον τελευταίο καιρό συμβαίνουν πράγματα και θαύματα στον τομέα της πληροφορικής και ειδικότερα σε ό,τι αφορά στην τεχνητή νοημοσύνη (Artificial Intelligence) και την ρομποτική.
Οι άνθρωποι πάντα παθιάζονταν με την ιδέα να κάνουν μηχανές που να σκέφτονται. Ανάλογος όμως ήταν και ο φόβος ότι αυτές κάποτε θα μας ξεπεράσουν. Ο φόβος αυτός, ήταν αρχικά τελείως αδικαιολόγητος. Οι υπολογιστές ήταν πολύ καλοί στο να κάνουν δουλειές ρουτίνας, πχ λογαριασμούς. Και το έκαναν γρήγορα, δικαιολογώντας τον χαρακτηρισμό «γρήγορος κουτός». Η τεχνητή νοημοσύνη μετά από πολλά, όχι πολύ επιτυχημένα πειράματα, ήταν ουσιαστικά σε στασιμότητα. Δεν είναι όμως έτσι πια τα πράγματα. Η δραματική διαφορά βασίστηκε στην μεγάλη αύξηση των διαθέσιμων δεδομένων. Δεδομένα που παράγονται σχεδόν αυτόματα όταν ψωνίζουμε στο σουπερμάρκετ ή στο internet (χάρη στις πιστωτικές μας κάρτες), όταν παίρνουμε ένα τηλέφωνο ή στέλνουμε ένα mail (χωρίς αυτό να σημαίνει αναγκαστικά ότι μας παρακολουθούν), ακόμα κι όταν περπατάμε ή οδηγάμε (ας είναι καλά το κινητό μας τηλέφωνο). Ολα αυτά, αλλά και πολλά άλλα δημιουργούν έναν τεράστιο όγκο δεδομένων (big data), που μπορούν σήμερα να αναλύσουν και να συνδιάσουν οι σύγχρονοι υπολογιστές χάρη στην τερατώδη τους ισχύ και την εξέλιξη της τεχνητής νοημοσύνης. Αυτό τους επιτρέπει ακόμα και να μαθαίνουν συνεχώς καινούργια πράγματα και να γίνονται από μόνοι τους καλύτεροι. Ετσι, έχουμε πχ νέες εκδόσεις του Watson (του υπολογιστή που κέρδισε στο Jeopardy !) που κάνουν διαγνώσεις και προτείνουν θεραπείες βασισμένες όχι μόνο σε κανόνες, αλλά και στην ανάλυση χιλιάδων ιατρικών φακέλων που αναφέρονται σε παρόμοια περιστατικά. Μικρές βελτιώσεις σε παλιές εφευρέσεις μας επέτρεψαν να έχουμε αυτοκίνητα χωρίς οδηγό. Ευφυή συστήματα κάνουν ακόμα ευκολότερη την εύρεση εργασίας, μειώνοντας την ανεργία τριβής, ή ακόμα μπορούν και να βαθμολογήσουν γραπτά φοιτητών (και προσοχή ! όχι μόνο σε τεστ πολλαπλών επιλογών, αλλά και αδόμητων απαντήσεων !).
Το 2011, οι πρωταθλητές των ΗΠΑ στο
παιχνίδι Jeopardy!, -ένα παιχνίδι που απαιτεί όχι μόνο γνώσεις, αλλά και τη
δυνατότητα συνδιασμού τους-, έχασαν την
πρώτη θέση (και το ένα εκατομμύριο δολάρια που ήταν το έπαθλο) από τον Watson,
έναν άλλο υπερυπολογιστή της IBM, φτιαγμένο έτσι ώστε να καταλαβαίνει ερωτήσεις
διατυπωμένες σε φυσική (ανθρώπινη) γλώσσα.
Οπως ίσως θα έχετε αντιληφθεί, τον τελευταίο καιρό συμβαίνουν πράγματα και θαύματα στον τομέα της πληροφορικής και ειδικότερα σε ό,τι αφορά στην τεχνητή νοημοσύνη (Artificial Intelligence) και την ρομποτική.
Οι άνθρωποι πάντα παθιάζονταν με την ιδέα να κάνουν μηχανές που να σκέφτονται. Ανάλογος όμως ήταν και ο φόβος ότι αυτές κάποτε θα μας ξεπεράσουν. Ο φόβος αυτός, ήταν αρχικά τελείως αδικαιολόγητος. Οι υπολογιστές ήταν πολύ καλοί στο να κάνουν δουλειές ρουτίνας, πχ λογαριασμούς. Και το έκαναν γρήγορα, δικαιολογώντας τον χαρακτηρισμό «γρήγορος κουτός». Η τεχνητή νοημοσύνη μετά από πολλά, όχι πολύ επιτυχημένα πειράματα, ήταν ουσιαστικά σε στασιμότητα. Δεν είναι όμως έτσι πια τα πράγματα. Η δραματική διαφορά βασίστηκε στην μεγάλη αύξηση των διαθέσιμων δεδομένων. Δεδομένα που παράγονται σχεδόν αυτόματα όταν ψωνίζουμε στο σουπερμάρκετ ή στο internet (χάρη στις πιστωτικές μας κάρτες), όταν παίρνουμε ένα τηλέφωνο ή στέλνουμε ένα mail (χωρίς αυτό να σημαίνει αναγκαστικά ότι μας παρακολουθούν), ακόμα κι όταν περπατάμε ή οδηγάμε (ας είναι καλά το κινητό μας τηλέφωνο). Ολα αυτά, αλλά και πολλά άλλα δημιουργούν έναν τεράστιο όγκο δεδομένων (big data), που μπορούν σήμερα να αναλύσουν και να συνδιάσουν οι σύγχρονοι υπολογιστές χάρη στην τερατώδη τους ισχύ και την εξέλιξη της τεχνητής νοημοσύνης. Αυτό τους επιτρέπει ακόμα και να μαθαίνουν συνεχώς καινούργια πράγματα και να γίνονται από μόνοι τους καλύτεροι. Ετσι, έχουμε πχ νέες εκδόσεις του Watson (του υπολογιστή που κέρδισε στο Jeopardy !) που κάνουν διαγνώσεις και προτείνουν θεραπείες βασισμένες όχι μόνο σε κανόνες, αλλά και στην ανάλυση χιλιάδων ιατρικών φακέλων που αναφέρονται σε παρόμοια περιστατικά. Μικρές βελτιώσεις σε παλιές εφευρέσεις μας επέτρεψαν να έχουμε αυτοκίνητα χωρίς οδηγό. Ευφυή συστήματα κάνουν ακόμα ευκολότερη την εύρεση εργασίας, μειώνοντας την ανεργία τριβής, ή ακόμα μπορούν και να βαθμολογήσουν γραπτά φοιτητών (και προσοχή ! όχι μόνο σε τεστ πολλαπλών επιλογών, αλλά και αδόμητων απαντήσεων !).
Σίγουρο είναι ότι πολλά από αυτά τα επιτεύγματα
αξιοποιούνται για την ώρα μονάχα στο παρασκήνιο. Από τη στιγμή που θα
εμφανιστεί μια τεχνολογία, έως την στιγμή που θα κατακλύσει την αγορά και θα
επηρεάσει άμεσα τις ζωές μας, περνάει πάντα αρκετός χρόνος, γιατί πρέπει να
ωριμάσει και ο περίγυρος. Πιθανότατα όμως την επόμενη δεκαετία να έχουμε βάλει
τις έξυπνες μηχανές τόσο βαθιά στην καθημερινότητά μας, όσο σήμερα τα κινητά
τηλέφωνα.
Παρόλα αυτά, δεν προβλέπεται άμεσα οι υπολογιστές να αποκτήσουν
συνείδηση, και τυχόν φόβοι ότι μπορούν να στραφούν εναντίον μας είναι για την
ώρα αδικαιολόγητοι. Η λογική σχεδιασμού τους είναι τελείως διαφορετική από
αυτήν του ανθρώπινου εγκεφάλου. Ωστόσο, δεν πρέπει να παραγνωριστεί η
πιθανότητα να επηρεάσουν δραστικά τις δομές της αγοράς εργασίας,
αντικαθιστώντας ανθρώπους σε ολοένα και περισσότερα επαγγέλματα. Ο Μπιλ Γκέιτς
(ιδρυτής της Microsoft) σύμφωνα με δημοσιεύματα, προτείνει να μπει φόρος στα
ρομπότ, ώστε «.... να συνεχίσουν (οι κυβερνήσεις) να χρηματοδούν την απασχόληση
ανθρώπων στην εξυπηρέτηση των γηραιότερων, των ασθενών ή στην εκπαίδευση, όπως
συνέβαινε από το φόρο εισοδήματος και τις ασφαλιστικές εισφορές των εργαζόμενων
που ανέλαβαν τις δουλειές τους τα ρομπότ. Κάτι παραπάνω θα ξέρει αυτός ...
(* Ο Νίκος Κουτρέτσης είναι εθελοντής του Ποταμιού στο Μαρούσι.
Στο άρθρο εκφράζει προσωπικές απόψεις.)
