ΓΙΑΤΙ Η ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΑ; (Μέρος Α) (Νίκου Κουτρέτση)

Κατ’ αρχάς πρέπει να γίνει κατανοητό ότι ούτε κοινά αποδεκτός ορισμός του τι είναι τρομοκρατία υφίσταται, ούτε για το ποιοί είναι τρομοκράτες συμφωνούν όλοι.

Και δεν αναφέρομαι εδώ σε ανεκδιήγητες απόψεις του τύπου «Η τρομοκρατία είναι τα μνημόνια», αλλά στο γεγονός ότι τα περισσότερα εθνικοαπελευθερωτικά ή ανατρεπτικά κοινωνικά κινήματα άσκησαν, σ’ ένα βαθμό, τρομοκρατία (θυμηθείτε χαρακτηριστικά το σύνθημα του Κολοκοτρώνη «φωτιά και τσεκούρι στους προσκυνημένους»).

Η συμπάθεια ή αντιπάθεια στα συγκεκριμένα κινήματα, ή ακόμα και πολιτικοί λόγοι, σε συνδυασμό φυσικά και με την έκταση του φαινομένου, μας οδηγούν στο να θεωρήσουμε τα κινήματα αυτά τρομοκρατικά (και κατά τεκμήριο καταδικαστέα) ή όχι. Για παράδειγμα, στην αμερικάνικη λίστα των τρομοκρατικών οργανώσεων ανά τον κόσμο δεν εμφανιζόταν (για πολιτικούς λόγους, καθόσον υπήρχαν πολλοί ιρλανδοί μετανάστες στις ΗΠΑ) ο IRA, ο οποίος φυσικά φιγουράριζε πρώτος – πρώτος στην αντίστοιχη αγγλική.

Αν οι ερευνητές δεν μπορούν να συμφωνήσουν μια φορά στο τι είναι τρομοκρατία, στα αίτια που την προκαλούν δεν μπορούν να συμφωνήσουν δέκα. Έχουν προταθεί πολλές θεωρίες κοινωνιολογικής φύσης και άλλες τόσες από τη σκοπιά της ψυχολογίας, ωστόσο μόνο μερικώς φωτίζουν το φαινόμενο. 

Ο λόγος είναι σχετικά απλός – σχεδόν κάθε περίπτωση τρομοκρατικού κινήματος είναι διαφορετική από την άλλη. Τι σχέση είχε πχ (στο κοινωνικό επίπεδο) η ευημερούσα Δυτική Γερμανία όπου έδρασε η RAF (γνωστή και σαν οργάνωση Μπάαντερ – Μάινχοφ) με τα στρατόπεδα των προσφύγων στην Παλαιστίνη; Και τι σχέση μπορεί να είχε (στο ψυχολογικό επίπεδο) η ελευθεριάζουσα φύση των μελών της RAF με αυτήν των Παλαιστίνιων βομβιστών αυτοκτονίας που σκοτώνουν και σκοτώνονται στο όνομα του Αλλάχ;

Ωστόσο υπάρχει πράγματι ένα κοινό σημείο : Όπως κι αν την ορίσουμε, η τρομοκρατία είναι μια τακτική που χρησιμοποιείται από κάποιον αδύναμο (από επιχειρησιακή άποψη) ενάντια σε κάποιον κατά τεκμήριο ισχυρό (πάλι από επιχειρησιακή άποψη). Και σε καμμιά περίπτωση, ειδικά όταν μιλάμε για οργανωμένο κίνημα και όχι για μοναχικούς βαρεμένους, δεν γίνεται χωρίς να υπάρχει κάποια συνολική στρατηγική και σχέδιο.

Αυτό ισχύει ακόμα και σε περιπτώσεις χτυπημάτων που φαίνονται τυφλά, όπως αυτό των δίδυμων πύργων στη Νέα Υόρκη ή το πρόσφατο στο Μάντσεστερ. Η στρατηγική αυτή (όπως όλες οι στρατηγικές) μπορεί να είναι, ξανά από καθαρά επιχειρησιακή αποψη, σωστή ή λαθεμένη, να έχει μηδαμινές ή αρκετές ελπίδες επιτυχίας, ωστόσο πάντα υπάρχει. Και με την εξέταση αυτής της πλευράς του φαινόμενου της τρομοκρατίας ασχολείται η θεωρία της λογικής επιλογής (rational choice theory).

(Συνεχίζεται ....)

*Ο Νίκος Κουτρέτσης είναι μέλος του Ποταμιού στο Μαρούσι