Αν έβλεπε κανείς από μακριά την πρόοδο της ανθρωπότητας, στο
συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος της θα του φαίνονταν πολύ ανιαρή. Για χιλιάδες
χρόνια μετακινιόταν με άμαξες, παρήγαγε με τα χέρια, πολεμούσε με σπαθιά και τόξα. Τα τελευταία
όμως χρόνια μετακινούμαστε με γρήγορα αυτοκίνητα, μαγνητικά τρένα και
αεροπλάνα, έχουμε εργοστάσια μαζικής παραγωγής και – επιτέλους - σκοτώνουμε ο ένας τον άλλον από απόσταση με
έξυπνες βόμβες και όπλα μαζικής καταστροφής.
Η βιομηχανική επανάσταση που συνδέθηκε με την εφεύρεση, και
στη συνέχεια με την ευρεία χρήση της ατμομηχανής κατά τον 19ο αιώνα, προκάλεσε μια
τρομακτική επιτάχυνση της τεχνολογικής εξέλιξης. Δέος με πιάνει όταν
συλλογίζομαι πως η πρώτη πτήση αεροπλάνου (διάρκειας λίγων δευτερολέπτων, με
διπλάνο φτιαγμένο από ύφασμα και σύρμα) έγινε στις αρχές του 20ου αιώνα, και
μόλις εξήντα χρόνια αργότερα στέλναμε διαστημόπλοια (Voyagers 1 & 2) για να βγουν στο
εξωτερικό διάστημα, δηλαδή έξω από το ηλιακό μας σύστημα.
Η βιομηχανική επανάσταση που συνδέθηκε με την εφεύρεση, και
στη συνέχεια με την ευρεία χρήση της ατμομηχανής κατά τον 19ο αιώνα, προκάλεσε μια
τρομακτική επιτάχυνση της τεχνολογικής εξέλιξης. Δέος με πιάνει όταν
συλλογίζομαι πως η πρώτη πτήση αεροπλάνου (διάρκειας λίγων δευτερολέπτων, με
διπλάνο φτιαγμένο από ύφασμα και σύρμα) έγινε στις αρχές του 20ου αιώνα, και
μόλις εξήντα χρόνια αργότερα στέλναμε διαστημόπλοια (Voyagers 1 & 2) για να βγουν στο
εξωτερικό διάστημα, δηλαδή έξω από το ηλιακό μας σύστημα.
Αλλά και οι επιπτώσεις της στην κοινωνία ήταν
ασύλληπτες. Η ανθρωπότητα γνώρισε μια
πρωτοφανή δημογραφική έκρηξη. Ο παγκόσμιος πληθυσμός, που σερνόταν για χιλιετίες
σε επίπεδα κάτω από 500 εκατομμύρια άτομα έως
τον 19ο αιώνα, ξαφνικά εκτινάχτηκε, έχοντας ξεπεράσει σήμερα τα έξι
δισεκατομμύρια.
Βελτιώθηκε και το βιοτικό μας επίπεδο; -Αναμφισβήτητα ναι. Αρκεί μια ματιά γύρω μας
για να το επιβεβαιώσει. Είναι λοιπόν η
βελτίωση του οικονομικού και βιοτικού μας επιπέδου άρρηκτα συνδεδεμένη
με την τεχνολογική ανάπτυξη ; Θα
συνεχίσει το βιοτικό μας επίπεδο να ανεβαίνει ; - Πολύ καλή ερώτηση, την
επόμενη παρακαλώ.
Αυτή είναι απάντηση κάποιου δεν θέλει να πει τα δυσάρεστα.
Και πράγματι, παρά τη συνεχιζόμενη με γοργούς ρυθμούς τεχνολογική ανάπτυξη, το πράγμα φαίνεται
διεθνώς ότι έχει «κολλήσει». Στις αναπτυγμένες χώρες το βιοτικό επίπεδο των
χαμηλών και μεσαίων στρωμάτων έχει αρχίσει να υποχωρεί, ενώ το χάσμα με τις
ανώτερες τάξεις διευρύνεται ταχύτατα. Παγκόσμιο φαινόμενο, συμβαίνει ακόμα και
σε χώρες – πρότυπα όπως οι Σκανδιναβικές, απλά εκεί δεν είναι τόσο έντονο,
γιατί ξεκίνησαν από πολύ μικρότερες διαφορές. Και θολωμένοι οι μικρομεσαίοι προσπαθούν
να ξαναβρούν τον δρόμο για τον απολεσθέντα παράδεισο εμπιστευόμενοι την τύχη
τους σε οδηγούς σαν τον Τραμπ και την Λεπέν.
Από πρώτη ματιά, αυτό δεν φαίνεται να είναι άμεσο αποτέλεσμα
της τεχνολογικής ανάπτυξης, αλλά μάλλον της παγκοσμιοποίησης, που μεταφέρει
μεγάλο μέρος πλούτου από τις αναπτυγμένες στις υπό ανάπτυξη χώρες, αφήνοντας μόνο ένα κομμάτι, που κι αυτό το καρπώνεται στο σύνολό
του η οικονομική ελίτ – αυτή πια έχει «ξεφύγει» κανονικά τα τελευταία χρόνια.
Έχει βάλει όμως και η τεχνολογική ανάπτυξη το χεράκι της. Πρώτα – πρώτα, η παγκοσμιοποίηση όπως την
γνωρίζουμε θα ήταν αδιανόητη χωρίς αυτήν – ειδικά χωρίς τη ραγδαία ανάπτυξη των
επικοινωνιών και των συγκοινωνιών. Κατά δεύτερο λόγο, η τεχνολογική ανάπτυξη επηρεάζει δραματικά
την αγορά εργασίας. Το πώς το κάνει, σηκώνει πολλή παραπέρα συζήτηση …
(*Ο Νίκος Κουτρέτσης είναι μέλος του Ποταμιού στο Μαρούσι.
Στο άρθρο εδώ εκφράζει προσωπικές του
απόψεις)