ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΠΑΣΟΚ

Του Δημήτρη Σαράντου*

Η 3 Σεπτεμβρίου του 1974 είναι μία από τις ημερομηνίες-ορόσημα για τη σύγχρονη ιστορία της Ελλάδας. Η Ημέρα που επίσημα ιδρύθηκε το Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα σημάδεψε, και κυρίως διαμόρφωσε μία νέα πρωτόγνωρη  για τη Χώρα εποχή, αλλά και άλλαξε τις διαπροσωπικές και κοινωνικές σχέσεις. Ημέρα που έγινε απαρχή μιας ανευ προηγουμένου οικονομικής ανάπτυξης, και μιας ανευ προηγουμένου κατάπτωσης

Το πρώτο μεγάλο κατόρθωμα του νέου κόμματος είναι ότι έδεσε με άρρηκτες σχέσεις πολιτικές ομάδες, τόσο διαφορετικές, όσο οι πρώην αγωνιστές του ΕΑΜ και του ΕΛΛΑΣ, όσο παλαιοκομματικούς, μέλη της Ενωσης Κέντρου, Βενιζελικούς. Από ακροαριστερούς, αντιχουντικούς, μέχρι σοσιαλδημοκράτες εκσυγχρονιστές. Όλοι αυτοί δημιούργησαν μία συμπαγή ομάδα υπό την αρχηγία του Ανδρέα Παπανδρέου, ενός από τους ελάχιστους χαρισματικούς ηγέτες που ανεδειξε η Χώρα.

Ο ίδιος ο Ανδρέας Παπανδρέου, εισήγαγε στην Πολιτική τις τεχνικές του Επιστημονικού  Πολιτικού Μάρκετινγκ. Εισήγαγε μεθόδους αναγνωσης των τάσεων της κοινωνίας, μεθόδους επεξεργασίας των, και κατέβηκε στη διεκδίκηση της εξουσίας με , ίσως το πιό δυνατό σύνθημα που υπήρξε ποτέ και ίσως θα υπάρξει για καιρό ακόμα, την «ΑΛΛΑΓΗ» . Ένα γενικόλογο σύνθημα που ξεσήκωσε μάζες, οι οποίες έδιναν, η κάθε μία την δική της ερμηνεία, σύμφωνα με τις προσδοκίες και τις ανάγκες της. Μαζί με εξ ίσου μελετημένα και δυνατά συνθήματα, όπως «Η Ελλάδα στους Έλληνες» αναπόφευκτα κατέλαβε την εξουσία με ένα τεράστιο 48%.

Εξ ίσου προσεκτική μεθοδολογία εφάρμοσε στην διατήρηση της εξουσίας, ενδυναμώνοντας καίριους τομείς με ανθρώπους πιστούς στο Κόμμα, και χρησιμοποιώντας τις Ευρωπαϊκές χορηγήσεις, και την άνετη χρηματοδότηση, για να αυξήσει  τις κοινωνικές δαπάνες αλλά και τις μισθολογικές δαπάνες στο Δημόσιο.

Αυτό όμως είχε επίπτωση και στον οικονομικό τομέα, όπου άρχίζει να αυξάνει το πρωτογενές έλλειμα, αλλά κυρίως στον κοινωνικό τομέα. Εδώ παρατηρούμε την αλλάγή της συμπεριφοράς και της νοοτροπίας της Ελληνικής Κοινωνίας. Η εισροή χρήματος, πρωτόγνωρη στα λαϊκά στώματα, αρχίζει να διαφοροποιεί την συμπεριφορά σε καταναλωτική, αφού η κατανάλωση είναι ο πίο γρήγορος και  εύκολος δρόμος προς την «Ευτυχία». Με αυτό τον τρόπο μεταφέρεται η προσοχή από τις διαπροσωπικές σχέσεις, που ελλείψει χρήματος ήταν ο μόνος τρόπος επικοινωνίας και ευχαρίστησης, στις σχέσεις χρήματος. Ο κάθε άνθρωπος πλέον βλέπει τον άλλο σαν μία ευκαιρία να αποκτήσει χρήματα, και όχι σαν σύντροφό που ανταλλάξει σκέψεις, προβλήματα ή λύσεις.

Αρχίζει έτσι να εκλείπει ένα σημαντικότατο χαρακτηριστικό της Ελληνικής κοινωνίας. Η Ανθρωπιά. Που η έλλειψή της δημιουργεί κενές σχέσεις που στηρίζονται στο συμφέρον, που με τη σειρά του ένέχει το στοιχείο της αντιπαλότητας. Και όλα αυτά δημιουργούν τις προϋποθέσεις αποσύνθεσης της κοινωνίας, που από τότε ξεκινούν οι διεργασίες που μας έφτασαν στο σημείο του σήμερα.

Η άνετη επιδοκιμάσία του λαού φέρνει φυσιολογικά την αλλάζονεία, η αλλαζονεία φέρνει διάφορες δυσλειτουργίες, χρηματισμό, μεγαλύτερη κομματικοποίηση, μεγαλύτερο διαγκωνισμό του λαού από κάτω για να πάρει και αυτός ένα κομμάτι της πίτας, επιτείνοντας έτσι όλα τα διασπαστικά στοιχεία που αναφέρθησαν, επιτείνοντας την αποσύνθεση.

Η αλλαγή της ηγεσίας από την εκσυγχρονιστική τάση, δεν θα μπορούσε να φέρει αποτέλεσμα, από την στιγμή που οι διαβρωμένοι Θεσμοί, οι διαφθορά του Δημοσίου, αλλά, κυριότερα, η ήδη διαμορφωμένη από τις πρακτικές που εφαρμόστηκαν κοινωνία είναι ανικανη να παρακολουθήσει την ηγεσία, που αποκομμένη προσπαθεί μάταια αυτά που πιστεύει.

Το άλλο κόμμα αναγκάζεται να υιοθετήσει ανάλογες πρακτικές προκειμένου να ανταγωνιστεί, κάνοντας ακόμη χειρότερα τα πράγματα, μη δίνοντας εναλλακτικές για τους Πολίτες που ζητούν μία άλλη διέξοδο.

Το φαινόμενο ΠΑΣΟΚ εξακολουθεί να υπάρχει, και μάλιστα σε κακέκτυπη μορφή, εξακολουθεί να επηρεάζει την πολιτική ζωή του τόπου, γιατί πλέον οι νέοι των δεκαετιών ’70 και ’80, η περίφημη γενιά του Πολυτεχνείου, οι σημερινοί εξηντάρηδες και εβδομηντάρηδες, είναι πλέον η γενιά που βρίσκεται στα πράγματα, είναι η γενιά που εξουσιάζει την Πολιτική και Οικονομική ζωή, Είναι αυτή η γενιά που γαλουχήθηκε, που ανδρώθηκε με την νοοτροπία ΠΑΣΟΚ. Είναι η γενιά που, μέσα της είναι προγραμματισμένη με αυτόν  τον τρόπο ζωής και το κυριότερο:

Είναι η γενιά που εκτρέφει και διαμορφώνει τις νεότερες γενιές. Τα παιδιά της.

Y.Γ. Είμαι οπαδός του Max Weber όταν ισχυρίζεται ότι οι κοινωνίες διαμορφώνουν την Ιστορία καί όχι οι συλλογικότητες συμφερόντων  ή οι χαρισματικοί ηγέτες. Έτσι δεν θα εννοούσα ποτέ να ισχυριστώ πως ο υπεύθυνος για την κατάσταση της χώρας είναι ένα συγκεκριμένο κόμμα, ή ηγέτης.Ο  κύριος υπευθυνος είναι ο ίδιος ο λαός και όσα τον χαρακτηρίζουν. Όλοι οι άλλοι παράγοντες επιδρούν εκμεταλευόμενοι αυτά τα χαρακτηριστικά.

Ο Δημήτρης Σαράντου είναι Πολιτικός επιστήμων και Οικονομολόγος